Over tabaksbedrijvigheid in Hasselt is er nauwelijks onderzoek gedaan. Het is dus moeilijk er een coherent beeld van op te hangen. Uit de bronnen waarover wij beschikken, blijkt dat de tabaksverwerking in Hasselt vrij vroeg op gang is gekomen maar zich niet heeft ontwikkeld tot een echte industrie. Naargelang de bron zouden er in Hasselt rond 1840 tussen de drie en vijf tabaksateliers zijn geweest. Daartoe behoorden zeker de familie Nolens, Buntinx en Rombouts.

De oudste tastbare verwijzing naar het verwerken van tabak in Hasselt is de deponering in het Departement Nedermaas in 1804, van het merk tweekoppige adelaar door L.G. Vaesen (nvdr: = Leo Godfried Vaesen). Hij meldde zich aan als "fabriquant en taback a Hasselt". Hij was eveneens stoker. Bij zijn overlijden erfde zijn zuster Maria Vaesen (1764-1843) de stokerij en vermoedelijk ook de tabakskerverij.

De dochter van Maria (nvdr: echtgenote van Willem II Stellingwerff), Guilielmina Stellingwerff (1795-1867) (nvdr: = Wilhelmina Stellingwerff), huwde namelijk in 1823 met Godfried Nolens (+1861) die in 1822 een tabakskerverij begon in het huis De vijf Heringhe, later De Hoezaer in de Hoogstraat in Hasselt. Hij produceerde vooral pijptabak. Veertien dagen na de dood van Guilielmina Stellingwerff schreef haar zoon Leo Nolens (1828-1890) in het klantenboek: "Nous avons repris le commerce pour notre compte le 2 mai 1867". Hij vermeldde naast de fabricage van tabak ook de fabricage van sigaren. Bovendien leidde hij een handelszaak van koloniale waren, wijnen en likeuren. Na de vroegtijdige dood van Leo Nolens zette zijn weduwe, Maria Elisabeth Esters, de zaak verder met de hulp van haar zoon Leon. Zij breidde de zaak uit en herbouwde de fabriek in 1907. Pas na haar dood in 1934 kreeg Leon het volledige beheer over de tabaksfabriek. In 1956 werd de tabakszaak overgenomen door de firma Borreman-Mally uit Aalst waardoor de laatste tabakskerverij van Hasselt verdween.

In 1843 deponeerde J.H. Buntinx, "fabrikant in tabak te Hasselt", een merk voor kerftabak In de Suykerton. Hoe de zaak verder evolueerde weten we niet maar vanaf 1880 deponeerde Hyppolyte Vreven-Buntinx tabaksmerken waaronder enkele sigarenmerken. Het briefpapier van de firma Vreven-Buntinx leert ons dat de firma, gelegen in de Hoogstraat, handelde in koloniale waren onder de naam In de suikerton. Naast likeur bestond het aanbod uit koek en bloem. De stoomfabriek, gelegen in de "Gevangenislaan", maakte oliën en tabak en brandde koffie. In 1901 vroeg Buntinx aan de burgemeester en schepenen van Hasselt om een nieuwe stoommachine te mogen installeren. In 1946 bestond de firma Vreven-Buntinx onder een naamloze vennootschap, geleid door Robert Vreven. Het briefhoofd vermeldt nog steeds "tabakfabriek" als activiteit met het merk Indiana op de voorgrond. Het huis dat de familie Vreven-Buntinx betrok in de Hoogstraat noemde De Reep. In het begin van de 20ste eeuw prijkte de beeltenis van Den Moriaen boven de voordeur. De moor of de beeltenis van een zwarte was een geliefkoosd merkteken voor handel in koloniale waren, maar vooral voor tabak. Het verwees naar de zwarten die in de 19de eeuw volop ingezet werden in de koloniale tabaksteelt en op andere plantages.

Een derde firma die zeker bestond in 1943 was Rombouts. In 1840 deponeerde Arnold Rombouts verschillende tabaksmerken bij de griffie. Onder de afbeelding van een gevederde indiaan staat "Fabrique de Tabac de B.A. Rombouts à Hasselt". De tabakskerverij van Rombouts was gevestigd in de Kapelstraat (nvdr: in het huis In Kermpt). Hij baatte er ook een tabakswinkel uit met de naam De Pijp. In 1872 werden nog merken geregistreerd maar in 1875 zou Rombouts er mee stoppen.

Verder vermelden we nog de firma Goetsbloets-de Borman die tussen 1884 en 1899 een viertal sigarenmerken liet registreren, waaronder het merk Thonissen, ministre d'état en de firma Duvivier, later Duvivier-Philippens, met geregistreerde sigarenmerken tussen 1905 en 1910.

Met de informatie waarover we nu beschikken kunnen we stellen dat er in Hasselt een aantal firma's werkzaam waren die de tabaksverwerking als één van hun activiteiten kenden. Geen enkele firma ontpopte zich tot een sigarenfabriek van enige omvang.

Uit: In rook vervlogen (2001), pp. 27-28.