You are here

Parochie Wimmertingen

Description

In 1142 schonk de graaf van Loon - wellicht Lodewijk I of een van zijn leenmannen - aan enkele kanunniken van de orde van het Heilig Graf een stuk land op het grondgebied van Wimmertingen tegen de bedding van de Mombeek en van de Laak. Het was op deze plaats dat de kloosterlingen de oudst bekende Onze-Lieve-Vrouwpriorij van de Nederlanden bouwden. De oorkonde van deze stichting is echter verloren geraakt.

De eerste prior van het nieuw klooster, Alardus, betrok samen met zijn confraters deze verblijfplaats die gelegen was ten oosten van de weg Hasselt-Tongeren. De oudste vermelding van hun kapel dateert van het jaar 1191. De kapel was toegewijd aan de maagd Maria en lag aan de overkant van de weg op de hoek van de Heerstraat (nu Luikersteenweg) en de Kapelstraat (nu Wimmertingenstraat).

De bedienaars van deze kapel waren uiteraard de kanunniken van het Heilig Graf, ook sepulkrijnen genoemd. Deze kapel was de kern van de eerste parochie. Volgens het kerkelijk recht was de kapel juridisch afhankelijk van de parochie Jesseren. De pastoor van Jesseren beschikte immers over het begevingsrecht (het recht op aanstelling van de pastoor) in Wimmertingen. Daarnaast inde de pastoor van Jesseren de tienden in deze parochie. Het waren niet de kanunniken die de kapel hadden gebouwd. In dat geval zouden zij zelf aanspraak hebben kunnen maken op het begevingsrecht en op het tiendrecht. Zowel de kerk van Jesseren als de Mariakapel van Wimmertingen waren gebouwd door een van de wereldlijke grondheren, de graaf van Loon of een van zijn vazallen, mogelijk de landheren van Heers.

De heren van Heers stelden de pastoor van Jesseren aan, die tegelijk de kapel van Wimmertingen onder zijn hoede had. Het ligt voor de hand dat de pastoor van Jesseren vervolgens beroep deed op de hulp van de kanunniken van het Heilig Graf om de eredienst in de kapel te verzorgen. De afstand tussen de twee gemeenten vormde een obstakel om zijn pastorale verplichtingen naar behoren te vervullen.

Weldra werd het begevingsrecht en het tiendrecht de wereldlijke gezagvoerders uit handen genomen. In 1218 kocht de abdis van Herkenrode het begevingsrecht en het tiendrecht over de parochie Jesseren af voor een bedrag van 67 gulden. Dit verklaart waarom de abdis van Herkenrode in 1297 een van de medeondertekenaars was van de stichtingsakte van de parochie Wimmertingen.

Op 7 mei 1243 nam paus Innocentius IV de orde van het Heilig Graf met haar bezittingen op Henegauw, Wimmertingen en Bierbeek bij Leuven onder zijn bijzondere bescherming en bekrachtigde haar voorrechten. De abdis van Herkenrode dagvaardde op 20 augustus 1250 de prior en de kanunniken van het Heilig Graf van Wimmertingen voor de officiaal van Luik omdat de kanunniken zouden geweigerd hebben voor het lopend jaar de kleine tienden, te weten negen lammeren van hun hoeve op Henegauw, te betalen aan de abdij. Blijkbaar ontstond hieromtrent een meningsverschil, want op 18 december 1252 verklaarden de prior en zijn kapittel dat zij ten onrechte aan de abdij van Herkenrode het bezit van een deel van de tienden van Hasselt betwist hadden.

Vóór 1297 was de kapel van Wimmertingen afhankelijk van de kerk van Jesseren. De sepulkrijnen verzorgden er de erediensten, maar de doopsels, huwelijken en begrafenissen bleven het voorrecht van de pastoor van Jesseren, die ook het grote tiendrecht op vee en graan opeiste.

Op 27 november 1297 werd Wimmertingen een autonome parochie, gescheiden van Jesseren, met een eigen bedienaar om de herderlijke diensten te verzekeren. De stichtingsakte werd mede ondertekend door Hugo van Châlons, bisschop van Luik, Margareta van Stein, abdis van Herkenrode en Judocus Bastmans, pastoor van Jesseren. De Onze-Lieve-Vrouwkapel werd datzelfde jaar herbouwd om als parochiekerk te kunnen fungeren. Wimmertingen heeft vanaf dan een eigen bedienaar voor het toedienen van het doopsel, het oliesel, de misvieringen en het godsdienstonderricht aan de kinderen. Deze kan voortaan ook aanspraak maken op het kleine tiend binnen de parochie. De pastoor van Jesseren behield de grote tienden van de parochie.

Omdat de nabijgelegen Mombeek regelmatig buiten haar oevers trad, waardoor de heerweg onder water kwam te staan, legden de kanunniken een brugje aan over de weg om de kapel droogvoets te kunnen bereiken. In 1312 verlieten de reguliere kanunniken van het Heilig Graf hun klooster in Wimmertingen. Redenen hiervoor waren het drukke verkeer op de heerweg, de overstromingsellende wanneer de Mombeek buiten haar oevers trad en de afstand van hun klooster tot de kapel. Bovendien had Willem heer van Mombeek, baanderheer van Hasselt, de orde in 1309 begiftigd met de tienden van zijn landerijen. De paters verhuisden naar het hogergelegen Henegauw, waar zij een nieuw klooster met een daaraan verbonden gebedshuis bouwden. Intussen bleven zij tot 1606 trouw alle erediensten en hun pastoraal over de parochie Wimmertingen verzorgen. De prior behield het patronaat over de Mariakapel. In 1366 was Michiel de Hoerne rector van de kapel.

Omstreeks 1460 liet prior Cornelius Oeslinger een koor in steen bouwen en een nieuw dak leggen op de Onze-Lieve-Vrouwkapel. In 1562 werd Peter Oppeyen vernoemd als rector van de kapel. De kanunniken van het Heilig Graf bleven het klooster van Henegauw betrekken tot 1606. Nadien werd hun klooster ter beschikking gesteld van de kanunnikessen van het Heilig Graf, die er verbleven tot 1731. In dat jaar werd het goed van Henegauw verkocht aan particulieren.

Vanaf het begin van de zeventiende eeuw werden de erediensten in de parochie Wimmertingen meer en meer verzorgd door seculiere priesters. De pastoor van Jesseren bleef het begevingsrecht uitoefenen tot in de achttiende eeuw. Tot in de helft van de zeventiende eeuw gingen nog altijd tweehonderd gulden van de opbrengst van de tienden naar de pastoor en een kleiner deel ervan naar de koster en naar de abdij van Herkenrode. De oude Mariakapel werd op zondag 9 juni 1628, onder het pastoraat van Jan Hechtermans bij openbaar opbod verkocht voor de som van negenenvijftig Brabantse gulden. De hoogste bieder, Lambrecht Schuermans, verbond er zich toe het bouwwerk af te breken, met behoud van de materialen die nog in de nieuwe kerk konden verwerkt worden: lood, schalies, de klok, planken, bruggen, ijzerwerk, het deurslot en de kerkramen. Bovendien moest het kerkhof geruimd worden, waaruit kan worden afgeleid dat er een begraafplaats lag bij de oude kapel. Hechtermans cumuleerde de ambten van pastoor van Wimmertingen en van rector van de Clerckenkapel in de Kapelstraat van Hasselt.

Nauwelijks een maand later, op donderdag 6 juli 1628, vond de eerstesteenlegging van de nieuwe kerk van Wimmertingen plaats, wat gepaard ging met grootse plechtigheden.

Uit: Wimmertingen / Warm aanbevolen (2009), pp. 4-6.

Referenties

Kerkelijk leven in Wimmertingen pp. 6-11 (...) Nauwelijks een maand later, op donderdag 6 juli 1628,...
pp. 11-12 LIJST VAN DE PASTOORS (SECULIERE GEESTELIJKHEID) VAN DE PAROCHIE WIMMERTINGEN 1. Egidius...
Kerken en Kapellen - Parochie Sint-Niklaas Wimmertingen (2014)
Titel: 

Kerken en Kapellen - Parochie Sint-Niklaas Wimmertingen (2014)

Ondertitel: 
Inventaris kunst- en cultusobjecten Hasselt
Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2014
Cover: 
Wimmertingen na Pasen van 4 naar 1 misvieringen (2011)
Titel: 

Wimmertingen na Pasen van 4 naar 1 misvieringen (2011)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
18/04/2011
Pagina('s): 
20
Wimmertingen / Warm aanbevolen (2009)
Titel: 

Wimmertingen / Warm aanbevolen (2009)

Ondertitel: 
Vroeger en nu
Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2009
Cover: 
Downloads

Wimmertingen na Pasen van 4 naar 1 misvieringen (2011)

PDF icon Download (892.67 KB)

Recent toegevoegd

Auteur: Tom Kenis Edgard Jamart werd geboren in een gehucht tussen Bergen en Luik, maar woont al 40 jaar...
Auteur: Hubert Bovens Marcellin Lagarde werd geboren te Sougné, Sprimont in de provincie Luik op 2...
Auteur: Jean Nicolaï Kunstschilder Antoon Emile Arnoldus Georgius Kolb werd in Hasselt geboren in 1889...
Pagina in opbouw. Informatie, foto's en verhalen over de Hasseltse politie zijn welkom. In 1991...
Auteur: Mieke Strauven Grauwzuster Gertrudis van Schaffelen kwam in 1626 aan in Hasselt, met als doel...

Prinsbisdom Luik, 1659

Gebrandschilderd glas. Hasselt, Het Stadsmus, inv. nrs. 2014.0370 tot en met 2014.0377.

Maria-Helena Hubrechts was de zus van E.H. Jozef Hubrechts . Ze overleed samen met hem in de nacht van...
Eerwaarde Heer Jozef Hubrechts was pastoor van de Onze-Lieve-Vrouwbasiliek. Hij overleed samen met zijn...
Van 2014 tot eind 2018 was Steven Vandeput minister van Defensie en Ambtenarenzaken in de federale...
Emiel Baptist werd geboren in 1895 in Godsheide als zoon van dienstknecht Andreas (Zonhoven 1847-Hasselt...