You are here

Sint-Quintinuskerk - Sint-Quintinuskathedraal

Description

De Sint-Quintinuskathedraal, de hoofdkerk van het bisdom Hasselt, is gelegen op de Vismarkt, een plein in de kern van de stad, vlakbij de Grote Markt.

In de toren, die het stadsbeeld domineert, bevindt zich het huidige beiaardmuseum (beiaardtoren).

In de 8ste eeuw werd aan de Helbeek, de kern van het oude Hasselt, een eerste primitieve kerk gebouwd voor de parochie Hasselt. De christelijke gemeenschap en de bevolking van Hasselt breidden langzaam uit wat geregeld een vergroting van de kerk met zich bracht. De voorromaanse onderbouw van de toren in ijzersteen, met ruim twee meter dikke muren, is het oudst nog bewaarde gedeelte van de oude kerk. Het dateert van het midden van de 11de eeuw. Het vroeggotische gedeelte is opgetrokken in mergelsteen rond 1250. In het begin van de 15de eeuw werd de kerk vergroot en bouwde met de hoofdbeuk met twee zijbeuken in baksteen. Tientallen jaren later volgde nog een uitbreiding door tegen de zijbeuken, die opengegooid werden, nog eens vijf zijkapellen aan te bouwen. Zowat terzelfdertijd werd het oude koorgedeelte afgebroken en vervangen door een ruimere koorgang met vier grote kapellen. De huidige torenspits werd in 1725 gebouwd nadat de vorige door een blikseminslag vernield werd.

Bij de oprichting van het bisdom Hasselt in 1967 werd deze kerk, die als monument beschermd is sinds 1933, de bisschopskerk of kathedraal. Het is trouwens de enige Belgische kathedraal die nooit de titel van collegiale of basiliek droeg, maar rechtstreeks promoveerde van gewone dekanale parochiekerk tot kathedraal.

In 1994 startte een grondige restauratie die eind 2000 voltooid werd. De restauratie van het beschermde Binvigat-Niehofforgel werd twee jaar later afgerond. Het orgel is uniek omdat het nog een grote hoeveelheid origineel pijpwerk bevat uit een vroeger orgel uit 1793, meteen het oudste pijpwerk van België. Verder bevat het interieur enkele belangrijke kunstwerken zoals het renaissancistische koorgestoelte uit 1549, het schilderij Calvarieberg van Lampsonius, de kruisweg en enkele muurschilderingen van de Hasseltse kunstenaar Godfried Guffens. De oudste bekende monstrans ter wereld is ook eigendom van de kathedraal, maar zij wordt tentoongesteld in Het Stadsmus.

* De Sint-Quintinuskathedraal is de enige Belgische kathedraal die nooit de titel van collegiale of basiliek droeg, maar rechtstreeks promoveerde van gewone dekanale parochiekerk tot kathedraal in 1967.

(1) GIS-GBK G@lileo Hasselt; (2) Inventaris Onroerend Erfgoed - geraadpleegd op 03-12-2009; (3) Bouwvergunningen, Technische Dienst - Ruimtelijke Ordening Stad Hasselt, geraadpleegd op 30-12-2013; (4) Hasselt intra muros (1989), p. 324.

Fiche

Adres: 
Sint-Quintinuskathedraal
Vismarkt
Hasselt
Kadastraal nummer: 
1-H-339-A
Capakey: 
71022H0339/00A000
Naam van het gebouw vroeger: 
Sint-Quintinuskerk (tot 1967)
Naam van het gebouw nu: 
Sint-Quintinuskathedraal
Periode of stijl: 
11de eeuw
Stijl: 
romaans, gotiek
Vorige functie(s): 

parochiekerk

Huidige functie: 

parochiekerk

Beschrijving buitengevel: 

1975 - Gotische kerk, gelegen in de kern van de stad, op een vrij klein plein, doch met zijn toren het stadsbeeld dominerend. Sinds VII bestond er een St.-Quintinusdevotie aan de Helbeek; ca. 1100 werd Hasselt een parochie, voorzien van een romaanse kerk, vanaf 1218 onder patronaat van de abdij van Herkenrode. Van de romaanse kerk rest alleen de onderbouw van de toren (XII); de bovenbouw is in vroeggotische stijl en dateert van ca. 1250: middenbeuk, dwarsbeuk en koor werden opgetrokken tussen 1406 en 1448; de gewelven dateren van een bouwcampagne uit midden XV. In XIV B begon de bouw van de kapellen tegen de zijbeuken, die geleidelijk in aantal toenamen; in XV B werden deze kapellen op uniforme wijze vergroot; op die manier werd de kerk in feite vijfbeukig. In 1510 toevoeging van een kooromgang met transkapellen. Torenspits uit XVIII. Restauratie o.l.v. architect J. Delsaux, van 1862 tot 1879; uit deze periode dateren de toevoegingen van de traptorentjes tegen de W.-gevel, en van de finalen en spuwers. Plattegrond (Fig. XXVII): driebeukig schip van drie traveeën met ingebouwde, vierkante W.-toren met twee traptorentjes tegen de W.-gevel; drie Z.-zijkapellen en twee N.-zijkapellen; transept van één travee; koor van twee rechte traveeën en een vijfzijdige sluiting, met kooromgang, vier transkapellen, twee sacristieën en een bergplaats; twee W.-portalen, en een N.- en Z.-portaal in de resp. transeptarmen. Toren van vier geledingen; romaanse onderbouw van ijzerzandsteen, voorzien van twee vroeg-gotische, zandstenen spitsboogvensters, en vrijwel volledig ingebouwd door de gotische gedeelten ten N. en ten Z., en de neogotische toevoegingen aan de W.-gevel; de overige geledingen zijn van mergelsteen, gescheiden door waterlijsten; de tweede geleding heeft lisenen in de vorm van spitsbogen, de derde in de vorm van driepasbogen; op elke zijde der vierde geleding twee spitsboogvormige galmgaten in ingediepte gevelvelden, bovenaan afgewerkt met boogfriezen. Ingesnoerde naaldspits (leien) met op halve hoogte een opengewerkt lantaarn. Octogonale, neogotische traptorentjes van drie geledingen onder piramidaal dak. Bakstenen middenbeuk onder zadeldak (leien), de muren verlevendigd met geometrische motieven van gesinterde baksteen; traveeën gemarkeerd door luchtbogen en spitsboogvormige, zandstenen bovenlichten. De zijbeuken (mergelsteen) zijn naar Brabantse wijze afgewerkt met kapelgevels en haakse zadeldaken; haaks op elkaar geplaatste steunberen met vijf versnijdingen en zandstenen afwerking; spitsboogportalen met gotische profilering, pinakels, hogers en kruisbloem. Bakstenen koor met steunberen tussen de traveeën; zandstenen spitsboogvensters met maaswerk. Bakstenen kooromgang met kapellen onder schilddaken; spitsboogvensters met maaswerk in gotische flamboyante stijl. Tussen de kapellen, de lage sacristieën en bergruimte. (2)

Beschrijving interieur: 

1975 - Interieur met basilicale opstand: zuilen met ronde kalkstenen sokkel en smal kapiteel afgewerkt met gestileerde bloemen; op de kapitelen komen de geprofileerde, spitsboogvormige scheibogen neer; spitsboogvormige bovenlichten met maaswerk. Overwelving der middenbeuk d.m.v. kruisribgewelven tussen spitsboogvormige gordelbogen; de ribben rusten op colonetten met versierde kapiteeltjes, gedragen door de kapitelen der zuilen; versierde gewelfsleutels. Zijbeuken: gelijkaardige overwelving, gedragen door halfzuilen, aanleunend tegen de pijlers met geprofileerde spitsboogarcade die de scheiding vormen met de zijkapellen. L.g. zijn voorzien van kruisribgewelven, de muren verlevendigd met gotische traceringen. Kruising onder stergewelf met versierde gewelfsleutels, gedragen door bundelpijlers. Kruisribgewelf op bundelpijlers boven de transeptarmen. Rechte koortravee overwelfd d.m.v. een kruisribgewelf op bundelpijlers met schalken, de muren versierd met maaswerk. Straalgewelf boven de koorsluiting. Kruisribgewelven boven de kooromgang; l.g. gedeelte is van de transkapellen gescheiden door spitsboogarcaden op kalkstenen zuilen met bladkapiteel. De transkapellen hebben stergewelven, sommige eenvoudig (twee kleine O.-kapellen), de andere met een vrij ingewikkeld patroon (N.- en Z.-kapel). De zuilen van midden- en zijbeuken zijn voorzien van kleine muurschilderingen (XIV-XV). (2)

- Meubilair: reeks schilderijen, waaronder "De Calvarieberg" van D. Lampsonius (1576). Reeks merkwaardige houten beelden (XV, XVI, XVII); triomfkruis, gepolychromeerd hout (XV). Renaissance koorgestoelte (1549); barokke preekstoel (1637) en dito biechtstoelen; doksaal in Lodewijk XVI-stijl, met orgel in classicistische stijl; koperen doopvont (1700); koperen renaissance-koorlezenaar (1536); sacramentshuis (1528?); houten portaal in het transept, afkomstig van het augustijnenklooster (ca. 1600). (2)

- Gotische muurfresco's, historische heiligenbeelden uit de 15de en 16de eeuw, piëta uit de 15de eeuw, kruisbeeld als triomfboog uit eind 15de eeuw, lezenaar in dinanderie 1563, renaissance koorgestoelte 1549, windportalen in renaissancestijl, schilderijen van D. Lampsonius (1576), J. van Boeckhorst (17de eeuw) e.a., barokke preekstoel 1637, barokke biechtstoelen, een aantal doeken afkomstig uit Herkenrode, orgelkast in Louis XVI-stijl, tal van grafstenen, dubbele koperen rococodeur in kooromgang, vanaf 1804 Sacrament van Mirakel uit Herkenrode, muurschilderingen doopkapel van G. Guffens. (2)

Verbouwingen: 

- ca. 1448: vergroting van hoofdbeuk met twee zijbeuken; vijf zijkapellen

- 1510: ruimere koorgang met vier grote kapellen

- 1725: huidige torenspits

- 1862-1879: restauratiewerken en toevoegingen van de traptorentjes tegen de westgevel, en van de finalen en spuwers, o.l.v. architect Jean Charles Delsaux (Herstal 1821-Ukkel 1893)

- 1991: herinrichting (zone kathedraal), in opdracht van het Stadsbestuur Hasselt

- 1994-2000: restauratiewerken

Vorige bebouwing: 

Deze kerk vervangt de vroegere Sint-Quintinuskapel. Zeker is dat de primitieve kapel niet vóór 640, maar ook niet later dan in de 7de eeuw werd gebouwd. Alle sporen van de kapel of van de eerste kerk zijn thans verdwenen. Alleen het onderste gedeelte van de toren in ijzerzandsteen is een overblijfsel van de eerste kerktoren. Die toren was niet zoals thans in de kerk geïncorporeerd; hij leunde met zijn oostflank tegen het kerkgebouw aan. (4)

Algemeen: 

- open bebouwing

- perceelgrootte: 1600 m2

Beschermd: 
Datum van erkenning: 30.12.1933
Datum van publicatie: 21.01.1934

Referenties

Sint-Kwintinuskathedraal In de 8ste eeuw werd hier aan de Helbeek , de kern van het oude Hasselt, een...
Het Pauselijk Dekreet van 31 mei 1967 betreffende de splitsing van het bisdom Luik en de oprichting van...
p. 58 Sint-Quintinuskathedraal: De verering van Quintinus in Hasselt ontstond in de loop van de 8ste...
Tijdens de laatste jaren werden belangrijke wijzigingen gebracht aan de St.-Quintinuskathedraal. Alzo...
p. 3 Bij de oprichting van het bisdom Hasselt in 1967 werd deze kerk bisschopskerk of kathedraal. In de...
pp. 324-329 Deze kerk vervangt de vroegere Sint-Quintinuskapel . Zeker is dat de primitieve kapel niet...
p. 112 (...) In de toren van de Sint-Quintinuskathedraal hangt een eenvoudige klok die volgens de...
Vooraan in het koor staat nog langs weerszijden het zeer mooi koorgestoelte in eikenhout. Het is...
52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)
Titel: 

52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
1977
Cover: 
Bliksem slaat in op Hasseltse kathedraal (2013)
Titel: 

Bliksem slaat in op Hasseltse kathedraal (2013)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
29/07/2013
Pagina('s): 
1, 2-3
Een kunstwerk uit de Sint-Quintinuskathdraal (preekstoel) (1971)
Titel: 

Een kunstwerk uit de Sint-Quintinuskathdraal (preekstoel) (1971)

Jaar van uitgave: 
1971
Naam tijdschrift: 
De Hasselaar
Volume: 
66
Eindelijk een Kapittel in de Sint Quintinuskathedraal (1968)
Titel: 

Eindelijk een Kapittel in de Sint Quintinuskathedraal (1968)

Jaar van uitgave: 
1968
Naam tijdschrift: 
De Hasselaar
Volume: 
49 (januari-februari)
Pagina's: 
zp
Hasselt & Limburg (2004)
Titel: 

Hasselt & Limburg (2004)

Ondertitel: 
wandelingen / architectuur / natuur / fietsroutes / kaarten / historie
Plaats van uitgave: 
Houten
Hasselt intra muros (1989)
Titel: 

Hasselt intra muros (1989)

Ondertitel: 
Hasselt binnen de oude wallen. Historiek van straten, pleinen, gebouwen en huizen zoals opgetekend door Jan Juliaan Melchior (1848-1920)
Plaats van uitgave: 
Deurne-Hasselt
Jaar van uitgave: 
1989
Cover: 
Hasseltse relieken geven geheimen prijs (2008)
Titel: 

Hasseltse relieken geven geheimen prijs (2008)

Naam van de krant: 
De Standaard
Datum van uitgave: 
13/06/2008
Historische stadswandeling Hasselt (s.d.)
Titel: 

Historische stadswandeling Hasselt (s.d.)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
0000
Cover: 
In de Hoofdkerk van Hasselt / Haar zilverwerk en kostbaarheden (1935)
Titel: 

In de Hoofdkerk van Hasselt / Haar zilverwerk en kostbaarheden (1935)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
07/05/1935
Pagina('s): 
4
Sint-Quintinuskathedraal - Parochie Sint-Quintinus en Onze-Lieve-Vrouw (2010)
Titel: 

Sint-Quintinuskathedraal - Parochie Sint-Quintinus en Onze-Lieve-Vrouw (2010)

Ondertitel: 
Inventaris kunst- en cultusobjecten Hasselt
Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2010
Cover: 
Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)
Titel: 

Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)

Ondertitel: 
Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen
Plaats van uitgave: 
Gent
Jaar van uitgave: 
1981
Cover: 
Kunst & oudheden in Limburg (1975)
Titel: 

Kunst & oudheden in Limburg (1975)

Ondertitel: 
Monumentenroutes 1975
Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
1975
Orgelgids Hasselt (2005)
Titel: 

Orgelgids Hasselt (2005)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2005
Cover: 
Relieken geven geheimen plaats (2008)
Titel: 

Relieken geven geheimen plaats (2008)

Naam van de krant: 
Het Nieuwsblad
Datum van uitgave: 
13/06/2008
Schedels in kathedraal zijn 800 jaar oud (2008)
Titel: 

Schedels in kathedraal zijn 800 jaar oud (2008)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
13/06/2008
St.-Quintinuskathedraal (1967)
Titel: 

St.-Quintinuskathedraal (1967)

Jaar van uitgave: 
1967
Naam tijdschrift: 
De Hasselaar
Volume: 
48 (november-december)
Pagina's: 
zp
Verspreide pracht / Het roerende kunstbezit van de abdij (2002)
Titel: 

Verspreide pracht / Het roerende kunstbezit van de abdij (2002)

Titel Verzamelwerk: 
Herkenrode 'abdij en levend monument'
Plaats van uitgave: 
Deurne
Jaar van uitgave: 
2002
Redactie: 
Michel Van der Eycken
Verborgen erfgoed van de Sint-Quintinuskathedraal Hasselt (2016)
Titel: 

Verborgen erfgoed van de Sint-Quintinuskathedraal Hasselt (2016)

Jaar van uitgave: 
2016
Cover: 
Downloads

Bliksem slaat in op Hasseltse kathedraal (2013)

PDF icon Download (241.12 KB)

Fig. XXVII - uit: Inventaris van het cultuurbezit in België, p. 369

PDF icon Download (210.47 KB)

Hasseltse relieken geven geheimen prijs (2008)

PDF icon Download (1.59 MB)

Schedels in kathedraal zijn 800 jaar oud (2008)

PDF icon Download (4.02 MB)

Recent toegevoegd

Rond 1570 was Melchior van Horn brouwer/herbergier in het huis ‘Het Schip’, Maastrichterstraat 9 . Er is...
Auteur: Tom Kenis Geparafraseerde Radio 2-getuigenis van militair William De Wilde en zijn echtgenote...
Auteur: Tom Kenis De familie Trippas verbleef in Belgisch Congo van 1954 tot en met de onafhankelijkheid...
Auteur: Tom Kenis Nikolaas Jan Pieter Geurts werd geboren te Eisden op 13 december 1931. Zijn vader was...
Auteur: Tom Kenis Antoinette Fransen, de moeder van Moelly Henno, werd tijdens Wereldoorlog II...
Zoveel Hasselaren, zoveel linken met Congo. Om de meest uiteenlopende redenen trokken Hasselaren al...
Auteur: Tom Kenis Joseph (°Hasselt 04.07.1926) en Denise (°Hasselt 22.01.1927) leerden elkaar kennen als...
Auteur: Tom Kenis André Billen, geboren in 1927, studeerde economie. Hij slaagde voor het diplomatiek...
Auteur: Tom Kenis De in Hamont geboren Joseph (Jef) Verlaak, thans inwoner van Viversel maar gedurende...
Auteur: Toon Blux Hermanus, Petrus, Joseph Blux is de oudste zoon van Louis Bleux (1) uit Kuringen en...